"Van onveilig naar veilig gedrag op de werkvloer" - in gesprek met Femke Rijpma, Application Engineer bij 3M
Gevaarlijke stoffen zijn sluipmoordenaars. Toch worden de gevaren van het werken met gevaarlijke stoffen nog vaak onderschat. Femke Rijpma werkt als Application Ingenieur bij 3M, een technologieconcern dat onder andere persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's) ontwikkelt. Ze helpt bedrijven met complexe vragen rondom bescherming tegen gevaren op de werkvloer. Momenteel doet ze onderzoek naar gedrags-en cultuurverandering op het gebied van veilig werken. Wat kunnen bedrijven doen aan onveilig gedrag op het werk? We vroegen het aan Femke Rijpma.
Waarom werkt nog niet iedereen veilig?
‘Het is voor werknemers erg moeilijk om het juiste te doen wanneer ze blootstaan aan een gevaar dat niet direct merkbaar is en pas op de lange termijn een effect heeft op de gezondheid. Veel mensen zijn wel op de hoogte gebracht van het gevaar, maar nemen (vaak) niet de maatregelen die hen kunnen beschermen ook al zijn deze bekend. Mensen onderschatten de gevolgen omdat die niet direct, maar pas op langere termijn merkbaar zijn. Denk hierbij aan schade aan de luchtwegen door blootstelling aan chemische stoffen of (fijn)stof. Wanneer mensen klachten krijgen is het meestal al te laat en is de schade blijvend. Daarbij is het lastig om je in te beelden hoe het is om ziek te zijn door blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Het idee dat je je kunt snijden aan een mes zorgt ervoor dat je veilig omgaat met dat mes. Maar niemand kan zich voorstellen hoe het is om bijvoorbeeld longkanker te hebben, je weet pas hoe dat is wanneer je het hebt.’
Hoe komt het dat mensen risico’s onderschatten? En wat kunnen we hieraan doen?
‘Het werken met chemische stoffen is iets dat onnatuurlijk is voor mensen. Anders gezegd: de mens heeft geen natuurlijke instinctieve beschermingsreactie voor een onnatuurlijk, onzichtbaar gevaar met een schadelijk lange termijn effect op de gezondheid. Mensen moeten daarom hele bewuste en onnatuurlijke maatregelen nemen om zichzelf te beschermen. We kunnen dat leren van mensen die omgaan met zichtbare, natuurlijke gevaren. Bij bepaalde beroepsgroepen is het gebruik van beschermende middelen en maatregelen immers wél een logisch en natuurlijk onderdeel van het werkproces. Denk aan brandweermensen, politiemensen en militairen. Ze worden getraind om het gevaar te trotseren. De uitgebreide training moet ervoor zorgen dat ze geen instinctieve maar een geoefende, geautomatiseerde reactie geven. Mijn advies is dus om mensen die blootstaan aan onzichtbare lange termijn gevaren allemaal op deze manier te trainen.’
Hoe moeten werkgevers reageren op onveilig gedrag op de werkvloer? Werkt het beter om werknemers te straffen of te belonen?
‘Het corrigeren van gedrag door te straffen leidt niet automatisch tot het gewenste gedrag. In plaats daarvan gaan mensen proberen die straf te ontlopen. Dat is normaal menselijk gedrag. Als werkgever wil je juist dat werknemers zichzelf beschermen omdat ze dat zelf willen. Je zou daarom goed gedrag moeten belonen. Iedereen moet daarvoor wel weten wat dat gewenste gedrag dan is. Je moet dus eerst samen bepalen wat de norm van het bedrijf is en tot welk gedrag dat moet leiden. Daarna kun je de mensen gaan trainen om dit gewenste gedrag een gewoonte te laten worden.’
Heb je nog een gouden tip voor werkgevers en werknemers die werken met gevaarlijke stoffen?
‘Zorg ervoor dat medewerkers zichzelf beschermen tegen de gevaren waar ze aan blootstaan, door ze een gewoonte aan te leren rond veilig gedrag zoals het afzuigen van stof in plaats van opvegen. Dit doe je door ze te trainen en ze te belonen voor gewenst gedrag in plaats van te straffen voor ongewenst gedrag. En zorg ervoor dat je als werkgever zelf altijd het goede voorbeeld geeft.’
Tips ontvangen van experts en ervaringsdeskundigen over veilig werken met gevaarlijke stoffen in jouw sector? Meld je aan via www.hoeveiligwerkjij.nl!