29/10/18 - Sectorbijeenkomst hout: 'Sector moet risico's houtstof onderkennen'

Voor Anton Smeulders, directeur van de Smeulders Interieurgroep, is het persoonlijk. Bij de opening van de bijeenkomst vertelt hij over zijn jong overleden ouders. Jarenlang werkten zij rond gevaarlijke stoffen. “Ik heb van dichtbij gezien hoe schadelijk stoffen kunnen zijn voor de gezondheid”, zegt hij tegen dagvoorzitter Marijke Roskam. “Het onderwerp ligt mij daarom na aan het hart.”

Waarvan akte. Smeulders en zijn medewerkers vertellen deze middag niet alleen over hun eigen werkwijzen en de bijbehorende uitdagingen, de aanwezigen krijgen ook een rondleiding door de werkplaats. Tijdens panelgesprekken en rondetafelsessies gaan werkgevers, werknemers, experts en vakbonden met elkaar in gesprek over de uitdagingen en oplossingen met betrekking tot houtstof.

Smeulders Interieurgroep heeft geïnvesteerd in veilige machines die zo min mogelijk houtstof produceren. De vrijgekomen stof wordt door kleppen binnenboord gehouden, de machines worden continu afgezogen en regelmatig van binnen gereinigd. “Frezen en zagen gebeurt tegelijk, zodat er minder stof vrijkomt”, vertelt preventiemedewerker John Janssen tijdens de rondleiding. Ook de lucht van de werkplaats wordt de hele dag door afgezogen en ververst.

Menselijke component

Op het eerste gezicht heeft Smeulders Interieurgroep ‘de strijd met de stoffen’ prima onder de knie. Maar, erkent ook de directeur, ‘het kan altijd beter’. Werkgevers hebben immers niet alleen te maken met machines, maar ook met mensen. Toolboxmeetings hebben niet altijd het gewenste effect. “Soms gaat iets het ene oor in, het andere oor uit”, geeft Smeulders toe.

Die menselijke component speelt deze middag dan ook een hoofdrol. “Oordopjes, handschoenen, mondkapjes. Ze zijn allemaal beschikbaar, maar ze worden niet gepakt”, verwoordt een aanwezige de frustratie van veel werkgevers in de interieurbouw.

Theorie en praktijk

Het probleem ligt in elk geval niet bij de hedendaagse opleidingen. Aan de gesprekstafel voor in de kantine vertelt Nick van den Broek, stagiair bij Smeulders Interieurgroep, dat hij op school leert over de gevaren van houtstof voor de gezondheid. Ook voorzorgsmaatregelen komen uitgebreid aan bod. “Maar in de praktijk is het wat lastiger om de maatregelen goed toe te passen”, zegt Nick. “Bij handfreesmachines, bijvoorbeeld, is het moeilijk om alle houtstof goed op te vangen.”

Die weerbarstige praktijk komt velen in de zaal bekend voor. In het bijzonder bij kleine én bij zeer grote machines is afzuigen een lastige klus. “Je kunt het nooit van alle kanten inpakken.”

In elk geval spreken medewerkers bij de Smeulders Interieurgroep elkaar aan op onveilig gedrag. Janssen: “Maar het is niet altijd makkelijk om gedrag van oudere werknemers te veranderen. Ach joh, we doen het al 30 jaar zonder mondkapje, zeggen ze dan. We moeten erop letten dat we niet controleren en oordelen, maar dat we aan elkaar laten zien dat we geven om elkaars gezondheid.”

Perceptie van risico’s

Dat is ook de boodschap van Martin van Staveren, adviseur en docent Risicogestuurd werken bij de Universiteit Twente en Van Staveren Risk Management (VSRM). Hij haalt de afscheidsbrief aan van wijlen burgemeester Eberhard van der Laan. Zorg goed voor elkaar, en zorg goed voor de stad, schreef hij. Van Staveren: “Dat moet ook de houding van collega’s zijn binnen elk bedrijf: goed zorgen voor elkaar.”

Daarvoor is bewustwording omtrent gevaarlijke stoffen wel een voorwaarde, gaat Van Staveren verder. Dáár zit volgens hem een pijnpunt. Bewustzijn, betoogt hij, is een competentie. “Want het is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Dat komt omdat mensen, en daarmee ook hun percepties van risico’s en veiligheid, van elkaar verschillen.” Hij raadt de sector aan om eerst helder te krijgen wat de risico’s precies zijn, en om beleid daarna te richten op gezondheid (in plaats van op veiligheid).

Tijdgebrek en routine ontwikkelen

Maar hoe ver zijn werkgevers bereid te gaan? Er moet ook geld worden verdiend. “Om de zoveel tijd een kwartiertje afzuigen, zou een goede maatregel zijn”, zegt Frans de Boer (Vereniging Van Nederlandse Houtondernemingen, VVNH). “Maar een aanzienlijk deel van de werkgevers uit onze achterban zit daar niet op te wachten. Tijd is geld.”

Van Staveren adviseert de aanwezigen aan het slot van de paneldiscussie om tijdens het doornemen van de planning elke morgen ook de risico’s te bespreken. “De interieurbouw zit aan het einde van de keten, wat zorgt voor druk. Tijdgebrek en risico is een heel slechte combinatie.”

‘Be good and show it’

Ter afsluiting van de middag gaan de aanwezigen in groepen uit elkaar. Aan thematafels bespreken zij diverse vragen op het gebied van veilig werken met houtstof. “Be good and show it”, luidt het advies van de tafel waar gesproken werd over aansprakelijkheid. “Zorg dat werknemers weten waar ze aan toe zijn, maar monitor ook”, zegt advocaat Huib Lebbing. “Leg alles vast, zodat je in het worst case scenario kan laten zien dat jij er alles aan hebt gedaan.”

Veiligheidskundige Bram Hemmer en Gerd Lindemann (brancheorganisatie FLS) pleiten na hun tafelsessie voor gebruiksvriendelijke, laagdrempelige oplossingen en meer technische kennis. “Rond de machines kunnen we prima schoonmaken, maar inwendig wordt het lastig.” Karin Verkuijlen (Arbeidshygiënist, Arbo Unie) en Wim Tiessink (Adviseur, Anquan bv (besloten vennootschap)) breken een lans voor een sociaal veilige omgeving waarin werknemers zich vrij voelen om zich uit te spreken. Ook raden ze ondernemers aan om de vervanging van een machine of de bouw van een nieuwe bedrijfshal aan te grijpen om stoffenblootstelling te verminderen.

Neus vol stof

Zet zwaarder in op kennis, benadrukken vervolgens Leon Volk (Oxid Coatings) en Frans Veendorp (Dustco). “Voor ons is het geen discussie, maar er zijn genoeg mensen die nog twijfelen aan hoe schadelijk houtstof werkelijk is. De kennis ontbreekt. We moeten blijven werken aan erkenning.”

Bij de Smeulders Interieurgroep zit het daarmee wel goed, volgens werkplaatsmedewerkers Robin Kruszelnicki en Martijn van den Boogaard. Smeulders is van ver gekomen, beamen zij. “Vroeger ging ik naar huis met een neus vol stof. Dat is gelukkig allang niet meer zo.”

Kijk ook op www.hoeveiligwerkjij.nl