Case: Cao in begrijpelijke taal

Cao in begrijpelijke taal

Het lezen en begrijpen van een cao is vaak lastig. De formulering van de tekst is ingewikkeld omdat deze juridisch gezien kloppend moeten zijn. Daarnaast is de structuur van de cao vaak complex, omdat in de loop der jaren dikwijls stukken tekst gekopieerd, verplaatst en aangepast worden om een nieuwe cao samen te stellen. Dit maakt het voor werkgevers ingewikkeld om de cao op de juiste manier toe te passen en voor werknemers moeilijk om te zien waar ze recht op hebben. Daarom hebben de sociale partners van de sector meubelindustrie en interieurbouw (CBM, FNV Bouwen & Wonen en CNV Vakmensen) besloten om de cao om te zetten in begrijpelijke taal (taalniveau B1). Op deze manier is eerlijk werk voor iedereen in de sector binnen handbereik.

Zelfredzaam

“Het is belangrijk dat werknemers meer inzicht krijgen in hun arbeidsvoorwaarden, zodat zij weten waar zij recht op hebben en niet ‘overbluft’ worden door een werkgever", vertelt Fedde Boonstra van de FNV. “Normale’ cao’s zijn vaak zeer juridisch geformuleerd en dit is niet altijd te begrijpen voor werknemers. Door het verwoorden van de cao in begrijpelijke taal hopen we als sociale partners werknemers zelfredzamer te maken op dit gebied. Daarnaast is de cao op deze manier natuurlijk ook voor werkgevers begrijpelijker geworden.” Een belangrijk aspect daarbij is dat deze cao in begrijpelijke taal zélf juridische waarde heeft en niet slechts een verduidelijking is van de cao, zodat alle partijen dezelfde eenvoudige tekst gebruiken.

Begrijpelijk maken

Eind 2016 besloten de sociale partners van de sector om de cao in begrijpelijke taal om te zetten en halverwege 2017 zijn ze aan de slag gegaan. Allereerst is er vanuit het sociaal fonds geld vrijgemaakt om dit traject te bekostigen. Als tweede stap is een bureau aangesteld dat de cao grondig heeft doorgelicht. Hierbij is bijvoorbeeld de taal van de cao aangepast aan B1-niveau. Dit taalniveau is voor de meerderheid van de bevolking te begrijpen en kenmerkt zich door korte zinnen, veelvoorkomende woorden en eenvoudige grammatica. Ook is waar mogelijk gebruikt gemaakt van schema’s of tabellen om bepaalde regelingen uit te leggen en inzichtelijk te maken in plaats van een schriftelijke beschrijving. Zo is in één oogopslag duidelijk voor de lezer wat met een regeling of bepaling bedoeld wordt en wat het specifiek voor een bepaalde functie of situatie betekent. Tenslotte is ook de structuur van de tekst aangepast zodat alle onderdelen ordelijk bij elkaar staan en er niet op verschillende plekken in de cao over hetzelfde onderwerp wordt gesproken.

Vergaderen

Een commissie – bestaande uit afgevaardigden van alle sociale cao-partijen – is vervolgens met de conceptteksten van het bureau aan de slag gegaan. Bij deze sessies was een taalkundige van het bureau aanwezig om te waken over het versimpelde taalniveau. Daarnaast heeft een jurist ter plekke toezicht gehouden op de tekst om het juridisch gezien zijn waarde te laten behouden. In de tijd tussen de bijeenkomsten konden partijen zelf intern een en ander nalopen, bijvoorbeeld met hun eigen juridische afdeling. In 4 à 5 bijeenkomsten is door de verschillende partijen overeenstemming bereikt over de nieuwe tekst. Het is daarmee gelukt om de cao van 2018/2019 in begrijpelijke taal algemeen verbindend verklaard (avv) te laten worden.

Verspreiden

De cao in begrijpelijke taal is door de avv op alle werkgevers (circa 1.600) en werknemers (circa 15.000) in deze branche van toepassing. Hiermee is de impact van de cao in begrijpelijke taal zeer groot omdat bij elke vraag rondom arbeidsvoorwaarden in deze sector naar deze hertaalde cao gegrepen wordt. De leden van de vakbonden en de werkgeversorganisaties zijn actief door deze partijen geïnformeerd over de nieuwe cao (bijvoorbeeld door een cao-boekje). Daarnaast is de tekst op de websites van de verschillende vakbonden en werkgeversorganisaties vrijelijk toegankelijk voor niet-leden.

Positieve effecten

De reacties vanuit het werkveld over de tekstuele veranderingen zijn positief. Tijdens gesprekken met ondernemingsraden en werkgevers blijkt namelijk dat men de cao in begrijpelijke taal waardeert. De effecten van een begrijpelijke cao zijn breed. Doordat de formulering versimpeld is en voor een breder publiek begrijpelijk, is het voor werkgevers gemakkelijker om de cao op een correcte manier toe te passen. De cao in begrijpelijke taal stimuleert echter niet alleen eerlijk werk, maar ook gezond en veilig werk. “Een cao in begrijpelijke taal is ook een essentieel onderdeel van duurzame inzetbaarheid, omdat werknemers moeten weten hoe ze in hun functie staan om te weten hoe ze verder kunnen doorgroeien", aldus Fedde Boonstra.

Tips & tricks andere sectoren

Ook voor andere sectoren is het mogelijk om de cao in begrijpelijke taal om te zetten en juridisch bindend te laten zijn. Het zal echter per sector sterk verschillen hoe ingewikkeld of eenvoudig dit proces zal zijn. De cao van de meubelindustrie en interieurbouw is relatief eenvoudig wat betreft de bepalingen, maar andere sectoren hebben (mogelijk) een veel complexere cao. Daarnaast verschilt ook het aantal betrokken sociale partners per cao. Waar veel partijen betrokken zijn, is het mogelijk lastiger om tot overeenstemming te komen. Deze sectoren zullen dus meer tijd voor moeten vrijmaken om deze transitie naar begrijpelijke taal mogelijk te maken. Verder adviseert Fedde Boonstra: “Je moet een goed plan opstellen voor je aan de slag gaat en je moet een budget vrijmaken. Daarnaast moet je er voor zorgen dat de nieuwe tekst gereed is op het moment dat er over de nieuwe cao onderhandeld wordt. Wijzigingen en nieuwe afspraken kunnen dan snel verwerkt worden. Dit vraagt echter wel een goede planning, want je moet inschatten hoe lang je denkt nodig te hebben voor dit proces.” Een goede voorbereiding is dus essentieel, zeker als de cao complex is of er sprake is van een groot aantal sociale partners. 

Voor de toekomst

Naast de cao zijn binnen de sector meubelindustrie en interieurbouw nog andere teksten (zoals convenanten) die in de toekomst vereenvoudigd zouden kunnen worden. “We merken dat veel werkgevers en werknemers in de sector zich helaas nog niet goed genoeg verdiepen in de cao en andere bepalingen. In deze branche gaat het vaak om kleine bedrijven waar geen HR-management of personeelsfunctionaris aanwezig is. Daar is de leesbaarheid van de cao en andere documenten van groot belang voor eenduidige interpretatie en goede naleving.”