Ergonomie is de wetenschap die zich richt op het afstemmen van hulpmiddelen en omstandigheden op de eigenschappen van de mens waardoor mensen optimaal kunnen functioneren. Dit beslaat het hele gebied van bijvoorbeeld een goede bureaustoel tot een efficiënt werkproces in de keuken van een restaurant. Ergonomie levert zo een belangrijke bijdrage aan het veilig en gezond kunnen inrichten van een werkplek.
Werkplek veiliger maken
In artikel 5.4 van het arbeidsomstandighedenbesluit staat dat “tenzij dit redelijkerwijs niet kan worden gevergd, worden werkplekken ingericht volgens de ergonomische beginselen.” Dit betekent dat gebruiksvoorwerpen, technische systemen en taken zo ontworpen moeten zijn dat ze de veiligheid, de gezondheid, het comfort en het doeltreffend functioneren van mensen bevorderen. Denk aan goed gebruik van machines, voldoende voorlichting, of een werkbank die de juiste hoogte heeft.
Ergonomie beslaat onder andere het kennisgebied over werksituaties, het functioneren van mensen daarin en de invloed van de werkplek, de werkomstandigheden, de organisatie, het samenwerken met collega’s en het gebruik van machines en hulpmiddelen. Met die gespecialiseerde kennis stellen ergonomen medewerkers in staat hun werk optimaal te doen. Dat wil zeggen: zo efficiënt mogelijk en zonder gezondheidsklachten en veiligheidsrisico’s.
Of het werk nu wordt verricht op de brug van een baggerschip, op kantoor, in een fabriek of in de cabine van een vrachtauto, de werkplek moet altijd ergonomisch verantwoord zijn. Met behulp van ergonomische kennis kunnen de afzonderlijke werkomstandigheden worden aangepast aan de eigenschappen van de individuele werknemer.
Ergonomie in de praktijk
Fabriek
In de controlekamer van een fabriek kunnen veel aspecten van ergonomie aan bod komen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een uitgekiende opstelling van een grote hoeveelheid apparatuur, een duidelijk overzicht op alle beeldschermen en meters die het verloop van de productieprocessen weergeven, goed zicht op het werk in de fabriek, een gemakkelijke bediening en de juiste stoelen.
Kinderdagverblijf
Ergonomie heeft voor kinderdagverblijven geleid tot de ontwikkeling van een speciaal aankleedmeubel dat het werk van de verzorgers een stuk makkelijker maakt. Ze hoeven minder te tillen en te bukken en ze kleden kinderen op precies de goede hoogte aan. In het ontwerp is rekening gehouden met de veiligheid van de kinderen.
Professionele keuken
Ergonomie is ook terug te vinden in een professionele keuken. Die moet zo zijn ingericht dat koken en afwassen mogelijk is zonder dat de koks en de afwassers elkaar voortdurend in de weg lopen. In de inrichting en indeling is rekening gehouden met veiligheidseisen die voor beide activiteiten totaal verschillende zijn.
Vier specialisaties
Binnen de ergonomie zijn vier specialisaties te onderscheiden:
- Fysieke ergonomie richt zich vooral op de menselijke anatomie, antropometrie (menselijke afmetingen en verhoudingen) en fysiologie (verrichtingsleer). Denk aan werkhoudingen, werkplekinrichting en repeterende bewegingen.
- Cognitieve ergonomie gaat over mentale processen, zoals perceptie en motorische reacties in de interactie tussen mens en systeem. Denk aan mentale werkbelasting, mens-computerinteractie en stress.
- Taalergonomie houdt zich bezig met de verhouding tussen tekst (woordkeus, formuleringen, alineaopbouw) en tekstdragers (lettertype en -grootte, regelafstand, achtergrond).
- Organisatie-ergonomie richt zich op optimalisering van onder meer organisatiestructuren en -processen. Denk aan teamwork, telewerken en werktijden.
Tips
Ergonomie is belangrijk voor een veilige en gezonde werkplek, maar het effect wordt ook bepaald door omstandigheden die medewerkers en leidinggevenden zelf in de hand hebben, zoals:
- regelmatig pauze nemen;
- voldoende afwisseling in het werk;
- regelmatig bijscholing, opfriscursus veilig en gezond werken;
- laagdrempelig aanspreekpunt voor vragen van werknemers;
- een goede lichamelijke conditie;
- oefeningen doen om spieren en schouders te ontlasten;
- de juiste lichaamshouding bij langdurig zitten of staan.
Bekijk de arbocatalogus van jouw branche voor sectorspecifieke oplossingen.