Ademhalingsbescherming

Wat zijn de risico’s van vervuilde lucht?

In de werkomgeving kan het risico ontstaan dat er gewerkt wordt in lucht die niet geschikt is om door mensen ingeademd te worden. Het is belangrijk passende maatregelen te treffen om het risico van inademen van vervuilde lucht zo klein mogelijk te maken.

De lucht kan ongeschikt zijn om door mensen in te ademen omdat:

• Het kan gevaarlijke stoffen bevatten. Bij het thema Werken met gevaarlijke stoffen is meer informatie te vinden hierover;
• Een specifiek risico is de aanwezigheid van biologische agentia die bij inademing ziekte kunnen veroorzaken, zoals SARS-CoV-2, het coronavirus. Over dit onderwerp is op een aparte pagina opgenomen.
• Het kan te weinig of te veel zuurstof bevatten;
• Het kan een explosief mengsel bevatten. Meer uitleg over dit onderwerp staat bij het onderwerp Explosieveiligheid.

Het kan nodig zijn om andere persoonlijke beschermingsmiddelen te gebruiken als er ook andere risico’s aanwezig zijn, bijvoorbeeld beschermende kleding of valbescherming. 

De vorm waarin gevaarlijke stoffen in de lucht kunnen voorkomen zijn dampen, gassen, fijn stof, ultrafijn stof en vezels. De risico’s zijn niet altijd hetzelfde. Hoe groot het risico voor een persoon is hangt af van:

• Welke stof is aanwezig;
• Hoeveel van de stof is aanwezig;
• In welke vorm is de stof aanwezig;
• Hoe lang is iemand aan het werk in de vervuilde lucht.

De gevolgen van het inademen van gevaarlijke stoffen hangen af van wat er precies is ingeademd. Er kunnen verschillende symptomen optreden, en dit kan gebeuren direct na inademing. Maar de symptomen kunnen ook pas na langere tijd komen. 

Enkele voorbeelden van symptomen zijn:

• Benauwdheid;
• Kortademigheid;
• Hoesten;
• Hoofdpijn;
• Keelklachten;
• (Long)kanker.

Verschillende soorten ademhalingsbescherming

Er zijn verschillende soorten adembescherming die toegepast kunnen worden als bescherming nodig is omdat in de lucht gevaarlijke stoffen kunnen zitten: afhankelijke en onafhankelijke adembescherming. 

Bij afhankelijke ademhalingsbescherming wordt de omgevingslucht gezuiverd met een filter. 

Bij onafhankelijke ademhalingsbescherming wordt zuivere lucht aangevoerd en ingeademd met behulp van een masker of kap, of andere geschikte ademhalingsapparatuur.

Afhankelijke adembescherming

Bij afhankelijke adembescherming wordt de directe omgevingslucht gefilterd en daarna meteen weer ingeademd. Dit kan met verschillende soorten maskers en filters.

Filtermaskers

• Filterend halfgelaatsmasker tegen deeltjes (mondneusmaskers);
• Filterend halfgelaatsmasker tegen gassen en dampen of combinaties van gassen en dampen met deeltjes (geen verwisselbare filters);
• Halfgelaatsmaskers met verwisselbare filters tegen deeltjes en/of gassen en dampen;
• Volgelaatsmaskers met verwisselbare filters tegen deeltjes en/of gassen en dampen.

Een halfgelaatsmasker wordt ook wel mondneusmasker genoemd. 

Stofmaskers

Stofmaskers beschermen uitsluitend tegen vaste stofdeeltjes, vezels, micro-organismen, nevels en aërosolen (zwevende druppeltjes en stofjes). Half- en volgelaatsmaskers worden altijd gebruikt in combinatie met filterbussen tegen deeltjes, tegen gassen of dampen of tegen een combinatie van beide.

Filterbussen

Er zijn drie typen filterbussen: stoffilters, gasfilters en combinatiefilters. Stoffilters beschermen alleen tegen vaste en vloeibare deeltjes. Gasfilters beschermen tegen gassen en dampen, met uitzondering van koolmonoxide. Combinatiefilters beschermen tegen zowel gassen en dampen als tegen deeltjes.

Motoraangedreven systemen

Dit zijn systemen waarbij de lucht niet wordt aangezogen door de gebruiker zelf maar met behulp van een actieve ventilator wordt aangevoerd. Dit werkt comfortverhogend en biedt bovendien de mogelijkheid om te werken met luchtkappen en luchthelmen.

Onafhankelijke adembescherming

Bij onafhankelijke adembescherming wordt geen gebruikt gemaakt van lucht uit de omgeving, maar van afgesloten luchtcapsules. Dit zorgt voor de onafhankelijkheid van de kwaliteit van de omgevingslucht. Er zijn verschillende situaties waarbij het absoluut noodzakelijk is om onafhankelijke adembescherming te gebruiken:

• Bij onvoldoende zuurstof;
• Bij kans op vermindering van het zuurstofgehalte zoals bijvoorbeeld in een besloten ruimte;
• Bij aanwezigheid van stoffen waarvoor speciale regelgeving geldt;
• Als de aanwezige stof geen geschikte waarschuwingseigenschappen heeft;
• Als de verontreiniging te groot is.

Er zijn drie principes van onafhankelijke adembescherming:

• Ademluchttoestel – deze werken met ademlucht onder hogedruk in flessen, waarbij de lucht gedoseerd naar behoefte in het masker wordt gebracht. Dit is de veiligste methode voor het werken in zuurstofarme ruimten. Met een ademluchttoestel heeft de gebruiker optimale bewegingsvrijheid, maar een beperkte tijd om te werken. Het werken met deze toestellen mag alleen als de gebruiker hiervoor getraind is.
• Kringloopademtoestel (zuurstofgenererend) – deze kunnen ook gebruikt worden als vluchtmasker.
• Aansluiting op een ademluchtleidingnet – bij het werken met een ademluchtleidingnet wordt schone lucht naar de gebruiker gevoerd via een leidingnetsysteem. De tijdsduur van werken is bij deze methode in principe onbeperkt. Wel is de gebruiker beperkt in bewegingsvrijheid omdat de lengte van de luchtslang de actieradius bepaalt.

Hoe ga je om met ademhalingsbescherming

Om ademhalingsbescherming veilig te kunnen gebruiken, moeten deze de juiste pasvorm hebben en moet er ook gedegen onderhoud gepleegd worden. Vrijwel alle beschermingsmiddelen die bedoeld zijn voor ademhalingsbescherming, maar gasfilters in het bijzonder, hebben een beperkte gebruiksduur en moeten dus tijdig worden vervangen. 

De werknemer moet overleggen met de werkgever over de ergonomie van de adembeschermingsmiddelen. Hoe beter het masker of toestel past, hoe makkelijker het is om tijdens het werk te gebruiken.  

Ook is het belangrijk dat de voorschriften over onderhoud, reiniging en vervanging van het persoonlijk beschermingsmiddel goed opgevolgd worden. Dat geldt natuurlijk ook voor losse onderdelen als die bij het persoonlijk beschermingsmiddel horen.