De zon voelt fijn en warm, je gaat je er prettig door voelen en zonlicht maakt vitamine D aan in je huid. Dat is mooi, maar je moet ook oppassen voor te veel zon. Schadelijke effecten van de zon kunnen we grotendeels beperken door ons gedrag in onze vrije tijd, maar ook op de werkvloer aan te passen.
Huidkanker en staar
Verbranding door de zon is de eerste reactie van de huid die weliswaar vrij snel overgaat, maar zonverbrandingen en overmatige zonblootstelling kunnen op langere termijn leiden tot huidkanker. Jaarlijks wordt bij circa 70.000 mensen in Nederland huidkanker geconstateerd. Het is daarmee de meest voorkomende kanker in Nederland, waaraan jaarlijks zo’n 900 mensen overlijden. Na correctie voor de vergrijzing laten de cijfers zien dat de diagnose huidkanker nu tweemaal vaker wordt gesteld dan in 1990.
Het risico voor huidkanker is aanzienlijk hoger voor mensen met een licht huidtype. Op de website van KWF-kankerbestrijding is via de huidtypetest na te gaan wat voor huidtype je hebt.
De ultraviolette straling (UV-straling) in het zonlicht is ook schadelijk voor de ogen: het veroorzaakt staar, een vertroebeling van de ooglens, waardoor de kleurwaarneming en het zicht verminderen. Zonder behandeling kan op den duur het gezichtsvermogen verloren gaan.
Werk je buiten? Bescherm je huid en smeer je in.
Zonkracht
De intensiteit van de UV-straling van de zon die de aarde bereikt, wordt uitgedrukt in zonkracht: een maat voor hoe snel je huid verbrandt. De zonkracht neemt toe naarmate de zon hoger aan de hemel staat. In voorjaar en zomer is de zonkracht dus groter dan in de herfst en winter. En midden op de dag is de zonkracht weer groter dan vroeg in de ochtend of laat in de middag. De zonkracht is ook afhankelijk van wolken, vocht of stof in de atmosfeer.
Meer warmte betekent niet automatisch meer zonkracht. Op een koele zonnige lentedag kan de zonkracht zelfs sterker zijn dan op een warme zomerdag. En de zonkracht is bij bewolkte hemel altijd nog de helft van die bij heldere hemel. Op de website van het RIVM wordt elke 12 minuten de actuele zonkracht vermeld. Bij kans op zonkracht 3 of hoger is het verstandig beschermingsmaatregelen te treffen tegen de zonnestraling. Dit is gedurende het hele voorjaar en de zomer van 9 uur 's ochtends tot 6 uur 's avonds. Bij kans op zonkracht 5 is het goed om aanvullende beschermingsmaatregelen te nemen. Dit is van mei tot en met augustus van 11 uur 's ochtends tot 5 uur 's avonds.
Buitenwerkers: risicogroep voor huidkanker
Buitenwerkers krijgen per jaar een ongeveer drie keer hogere UV-dosis dan binnenwerkers. Dat leidt tot vijf keer meer kans om bepaalde soorten (vooral niet-melanoom) huidkanker te krijgen dan mensen die binnen werken. In de praktijk gaat het vooral om schilders, bouwvakkers, wegwerkers, schippers, vervoer en transport, professionele sporters, gymdocenten, postbodes, marktkooplui, reinigingsdiensten en werknemers in de land- en tuinbouw.
Preventieve maatregelen
Preventie op de werkplek richt zich op vermindering van zonblootstelling en bescherming van de huid. Bewustwording over risico’s en het belang van beschermende maatregelen onder zowel werkgevers als werknemers is hierbij essentieel. Daarnaast kan er ook gedacht worden aan vroege signalering van huidkanker door zelfonderzoek of in het kader van periodiek medisch onderzoek onder risicogroepen.
Hieronder staan enkele aanbevelingen voor werkgevers om gezondheidsrisico’s door zonlicht op het werk te beperken voor hun werknemers:
- Tref voor buitenwerkers die aan UV-straling worden blootgesteld technische, organisatorische en persoonlijke beschermings- en preventiemaatregelen. Neem deze maatregelen op in het plan van aanpak (op basis van de risico-inventarisatie en -evaluatie).
- Zorg voor schaduwplekken op plaatsen waar gewerkt wordt en bij pauzeruimten.
- Organiseer de werkuren en pauzes zodanig dat de werknemers zo min mogelijk in de zon werken op de momenten waarop de zon het krachtigst is (tussen 12 en 3 uur 's middags zomertijd).
- Informeer buitenwerkers over UV-straling, de gezondheidsrisico’s ervan en de mogelijke beschermingsmaatregelen. Attendeer ze erop dat de zonkracht vrij sterk kan zijn, ook op de bewolkte dagen of in de schaduw.
- Zorg voor een positieve werksfeer op de werkplek over UV-bescherming, waarbij het normaal is dat je elkaar helpt en aanspreekt, net zoals wanneer iemand zijn veiligheidshelm is vergeten op te zetten.
- Verstrek op de werkplek middelen die nodig zijn voor bescherming tegen UV-straling: hoofdbescherming (met rand en nekbescherming), zonnebril (met CE-markering), UV-beschermende kleding met lange mouwen en pijpen.
Verder staan hieronder preventieve maatregelen die werknemers zelf kunnen treffen om gezondheidsrisico’s door zonlicht op het werk te minimaliseren:
- Smeer delen van de huid die niet door kleding bedekt kunnen worden (handen, nek, gezicht) goed in met zonnebrandcrème liefst een half uur voordat je naar buiten gaat. In Nederland is minimaal beschermingsfactor 30 noodzakelijk en herhaling na elke 2 uur, zelfs vaker bij transpireren. Gebruik crème met een goed UVA-filter. Let op: zonnebrandcrème houdt de UV-straling niet volledig tegen, dus verminder de zonblootstelling waar mogelijk.
- Controleer het lichaam regelmatig op verdachte plekjes op de huid en meld de veranderingen bij de bedrijfsarts of huisarts. De meeste vormen van huidkanker zijn bij ontdekking in een vroeg stadium goed te genezen.