Lichamelijke belasting in de zorg
"We tillen, dragen, duwen en trekken veel." Ergotherapeut Nicole Spee-van Kuijk en persoonlijk begeleider Lydian Bartholomeus werken voor SWZ, een zorginstelling met 25 locaties in Brabant. Zij bieden zorg, wonen, dagactiviteiten en behandeling aan mensen met een beperking. Het werk is soms zwaar. Om uitval door lichamelijke overbelasting zoveel mogelijk te voorkomen is ergonomie een belangrijk aandachtspunt binnen de organisatie. Alle locaties hebben bijvoorbeeld een eigen aanspreekpunt voor veiligheid, lichamelijke belasting en ergonomie: een ergocoach. Lydian is een van die ergocoaches, Nicole adviseert hen en stuurt hen aan. Samen vormen ze een TOP-team in de zorg.
Lydian werkt sinds 2006 op een woongroep met 23 appartementen in Schijndel: “Ik ben aanspreekpunt op gebied van ergonomie en lichamelijke belasting en zet het regelmatig op de agenda van teamoverleggen. Soms denk je weleens ‘daar gaan we weer’, maar het mooie is dat er altijd wel iets uitkomt wat ons werk beter kan maken. Collega’s komen naar me toe met vragen over trainingen, nieuwe werkwijzen of hulpmiddelen. Maar ook als er een ontwikkeling is, bijvoorbeeld een nieuwe cliënt of een cliënt die achteruitgaat, waardoor er andere ondersteuning en hulpmiddelen nodig zijn. Dan kijken we samen hoe we daar het beste mee om kunnen gaan. Als ik er zelf niet uitkom, klop ik bij Nicole aan.”
“Binnen de organisatie wordt het nut van hulpmiddelen gezien”
Lydian en haar collega’s doen dagelijks werk wat lichamelijk belastend is: “We tillen, dragen, duwen en trekken veel. Bij de verzorging van cliënten, maar ook bij het verplaatsen van mensen in een rolstoel, bij de dagelijkse boodschappen en andere huishoudelijke taken. We zijn ook veel staand aan het werk, bij wondverzorging bijvoorbeeld. Dan sta je soms langere tijd in een belastende houding vast. Er zijn inmiddels veel hulpmiddelen, zoals tilliften, glijzeilen en sta-op hulpen die ons werk makkelijker maken. Als ik zie wat bepaalde hulpmiddelen kosten, schrik ik soms wel maar ik ben blij dat ze er zijn. Een veelgebruikt hulpmiddel is trouwens een verrijdbaar krukje. Dat kun je gebruiken bij verzorging op bed of in de badkamer, maar ook bij het samen koken. Veel cliënten zitten in een rolstoel en hebben keukens afgesteld op zithoogte. Als je daar steeds staand aan gaat werken, is dat niet best voor je gestel. Een effectief hulpmiddel hoeft niet ingewikkeld of duur te zijn.”
“Binnen de organisatie wordt het nut van hulpmiddelen gezien,” aldus Nicole, “Al zijn de kosten soms hoog, als we goed kunnen onderbouwen waarom een aanschaf nodig is, is er veel mogelijk. Op de locatie in Schijndel hebben we laatst een nieuw hulpmiddel geïntroduceerd om mensen overeind te helpen na een val. Ik geef dan een demonstratie en laat medewerkers oefenen op elkaar. Pas als iedereen met het hulpmiddel overweg kan, wordt het ingezet in de praktijk.” Lydian is blij met die introductie “We nemen natuurlijk de nodige maatregelen om vallen te voorkomen, maar als het toch gebeurt is het fijn als je dat zo veilig mogelijk kunt oplossen, zowel voor de cliënt als voor jezelf.”
“Kijk ook goed naar wat een cliënt zelf kan”
Maar met hulpmiddelen alleen ben je er nog niet weet Nicole: “De mogelijkheden verschillen per locatie. Soms is een appartement zo klein dat je niet rondom het bed kan werken. Dan valt een deel van de middelen af. We kijken daarom ook verder, naar de diensten en dienstindeling bijvoorbeeld. Je kunt in het werkrooster rekening houden met de mate van lichamelijke belasting en ervoor zorgen dat het werk op een dag niet te zwaar wordt voor een persoon. Daarnaast is het ook raadzaam om goed te kijken wat een cliënt zelf kan. Soms ondersteunen we onbewust teveel. Dat is nadelig voor de medewerkers, maar uiteindelijk ook voor de cliënt zelf. Het is dus om meerdere redenen belangrijk hier regelmatig bij stil te staan.”
“Lichamelijke belasting is een belangrijk thema in ons scholingsaanbod”
Nicole kijkt zelf mee op de werkvloer en geeft trainingen op locatie: “Onze medewerkers worden doorlopend getraind en geschoold om hun kennis en vaardigheden op peil te houden. Lichamelijke belasting is een belangrijk thema in het scholingsaanbod, denk aan een training in tiltechnieken of een module over hulpmiddelen. Scholing gaat voornamelijk via beeldscherm momenteel vanwege coronamaatregelen. Het is fijn dat die mogelijkheid er is, maar in de praktijk kun je beter fysiek instrueren. Dus als het kan, heeft dat mijn voorkeur.” Lydian heeft veel gehad aan de training haptonomie: “Je leert hoe een cliënt in sommige gevallen een beweging zelf kan inzetten, waardoor jij als zorgmedewerker wordt ontlast. We leren ook specifieke technieken voor het omgaan met spasticiteit. Die kennis en technieken zijn heel fijn en meteen inzetbaar.”
“Er is altijd wel ergens winst te behalen”
Uitdagingen zijn er ook aldus Nicole: “In het team van Lydian gaat het heel goed, omdat ze met een redelijk stabiel team werken. Er zijn ook teams die het lastiger hebben, omdat er veel verloop is of veel met flexwerkers wordt gewerkt. Dat is wel een punt van aandacht. Lydian ziet nog kansen bij het beeldschermwerk: “We doen administratieve handelingen tussendoor op flexplekken. Iedereen heeft een andere lichaamsbouw, maar er is niet altijd tijd om je werkplek goed in te stellen. Soms krijg je ook een hulpvraag tussendoor die niet kan wachten. Als je terugkomt zit er vaak alweer iemand anders op je plek en kan je ergens anders opnieuw beginnen. Dat is nog wel een aandachtspunt voor de toekomst.”
Nicole ziet dat veel organisaties in de zorg goed bezig zijn: “Maar er is altijd nog wel ergens winst te behalen. Het ziekteverzuim in de zorg is vrij hoog en lichamelijke belasting speelt daarbij samen met werkdruk een rol. In Brabant faciliteert Transvorm een ‘netwerk veilig en gezond werken’ waarin zorginstellingen onderling bespreken hoe je bepaalde zaken aanpakt. Bewustzijn over en aandacht voor lichamelijke belasting is belangrijk: je moet het bespreekbaar maken en houden. Alleen door erover te blijven praten, kun je elkaar op nieuwe ideeën brengen en tot verbeteringen komen.”
