Ga direct naar inhoud

07/11/2019 - Veilig werken met chroom-6

Chroom-6 zullen we de komende tientallen jaren nog tegenkomen bij onderhouds- en sloopwerkzaamheden. Daar zijn de bijna 200 deelnemers aan de speciale bijeenkomst over chroom-6 van 7 november 2019 het wel over eens. Dagvoorzitter Annemarie van Campen stelt de vraag die aanleiding is voor een middag vol interessante discussies: hoe zorgen we ervoor dat er vanaf vandaag veilig wordt gewerkt met chroom-6?

Opbrengst van de bijeenkomst: de expertsessies

Onder andere tijdens een college chroom-6, verschillende expertsessies en een ask-me-anything over de werkzaamheden aan de Waalbrug, delen de deelnemers en deskundigen kennis en ervaringen om samen te komen richting een doelmatige en werkbare aanpak. De verslagen van de expertsessie zijn via de links hierboven te lezen.

Waar ligt het risico van werken met chroom-6?

Gelukkig weten we steeds meer over waar we chroom-6 kunnen verwachten en wat de risico’s zijn. Kort gezegd komt het erop neer dat chroom-6 in het lichaam wordt omgezet in het onschadelijke chroom-3, een stof die ook bijvoorbeeld in ons eten voorkomt en die ons lichaam zelfs nodig heeft. Maar de omzetting kan gevaarlijk zijn als dit in een cel gebeurt. De cel kan daarbij beschadigen en muteren, waardoor bijvoorbeeld longkanker kan ontstaan.

Doelmatige aanpak

“Chroom-6 is dus een kankerverwekkende stof, waarbij de eerste reactie is om alles uit de kast te trekken om medewerkers te beschermen”, vertelt Jody Schinkel van TNO (Nederlandse organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek) tijdens het ‘chroom-6 college’. “Maar dat is vaak bijna niet werkbaar. Om te komen tot een meer doelmatige, veilige aanpak voor chroom-6 is kennis op verschillende vlakken nodig.” Er moet vastgesteld worden of er sprake is van chroom-6, de mate van blootstelling moet worden bepaald, de mate van het risico moet worden bepaald en vervolgens moeten volgens het STOP-principe beheersmaatregelen worden genomen. “Als er kennis ontbreekt in deze stappen kan dit leiden tot onder- of overbescherming van medewerkers, of tot onderschatting van de gezondheidseffecten.” Later op de middag komen de deelnemers tot de conclusie dat hier nog een ander probleem aan toegevoegd moet worden: overschatting van de gezondheidsrisico’s. Dat blijkt er in de praktijk namelijk nog weleens toe te leiden dat bijvoorbeeld onderhoudsbedrijven emotioneel reageren en chroom-6 compleet mijden. “Onnodig, want er zijn genoeg veilige technieken”, stelt Carolien Nieuwland, specialist conservering bij Rijkswaterstaat. Schinkel wijst op de Wegwijzer Gevaarlijke Stoffen (TNO) die ontwikkeld is om bedrijven te helpen om op een gestructureerde manier maatregelen te treffen om veilig en gezond te werken met gevaarlijke stoffen.

Ondersteuning en handhaving

Marc Kuipers, inspecteur-generaal van Inspectie SZW, benadrukt tijdens zijn keynote speech dat chroom-6, en blootstelling aan stoffen in het algemeen, bij de inspectie veel aandacht krijgt. Per 1 januari start een gespecialiseerd team van inspecteurs, specialisten en onderzoekers voor toezicht op werksituaties waar blootstelling aan gevaarlijke stoffen een risico vormt voor werknemers. “We richten ons op bewustwording en sturen op gedragsverandering, maar als het moet zullen we ook hard optreden en handhaven.” Kuipers noemt verschillende informatieve publicaties die beschikbaar zijn:

  • De Handreiking vervangingsverplichting richt zicht op de bronaanpak; de verplichting om een alternatief te gebruiken als dat er is.
  • Op Inspectieszw.nl zijn onder andere de criteria voor veilig werken met chroom-6, het wetgevend kader, een checklist om blootstelling per situatie te beoordelen en een overzicht met technisch uitvoerbare maatregelen te vinden.
  • ProRail, Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf hebben in samenwerking met deskundigen eerder dit jaar een beheersregime voor chroom-6 gepubliceerd op het Arboportaal. Hierin is voor gangbare werkzaamheden waarbij chroom-6 vrij kan komen, vastgelegd welke preventieve maatregelen kunnen worden genomen. Nieuwe onderzoeksresultaten komen nog steeds binnen, dus updates zullen volgen om tot de beste beheersmaatregelen te komen.

Zoeken naar alternatieven

Kuipers wijst erop dat er nog veel te snel wordt gegrepen naar persoonlijke beschermingsmiddelen om blootstelling aan stoffen tegen te gaan. “We moeten hoger in de arbeidshygiënische hiërarchie komen. Bijvoorbeeld door afzuiging. In dat geval zijn wel metingen nodig om na te gaan of blootstelling binnen de normen blijft.” Vanuit de STOP-strategie is het vinden van alternatieven, de eerste stap in de hiërarchie, voor chroom-6 een speerpunt. Het toepassen van chroom-6 is alleen nog toegestaan wanneer daar onder de REACH-wetgeving (Registratie, Evaluatie, Autorisatie en restrictie van Chemische stoffen) een autorisatie voor is afgegeven. Er wordt dan ook hard gewerkt aan alternatieven. Maar zoals Sander Wander, arbeidshygiënist bij Rijkswaterstaat opmerkt: “Pas wel goed op dat het alternatief niet andere risico’s introduceert. Zo voorkom je door het gebruik van inductie bijvoorbeeld dat er stof vrijkomt en dus blootstelling aan chroom-6, maar daarbij komen wel electromagnetische velden vrij die effect kunnen hebben op de gezondheid.”

Data

Het gekke van chroom-6 is dat het eigenlijk geen enkel probleem is als het ergens in zit. Michiel Brokamp van Rijkswaterstaat: “Het is ongevaarlijk, zolang je het niet bewerkt”. Om die reden is het volgens Jody Schinkel dan ook handiger om na te gaan hoe groot de kans is op blootstelling dan om precies uit te zoeken waar chroom-6 wel of niet in zit. Op het moment dat je start met risicovolle bewerkingen, zijn er metingen nodig om na te gaan of, en in welke mate, chroom-6 aanwezig is. Dat blijkt helaas niet zo eenvoudig, met name doordat chroom-6 erg reactief is. Goede manieren voor monstername en gevalideerde meetmethoden zijn essentieel om doeltreffende beheersmaatregelen te kunnen nemen.

De resultaten van de onderzoeken druppelen binnen en kennis en kunde worden ingezet om tot passende en werkbare oplossingen te komen. Bij de onderhoudswerkzaamheden aan de Waalbrug in Nijmegen zijn zes natte en zes droge verwijderingstechnieken getest. Deze casus wordt dan ook nauwlettend gevolgd. Rijkswaterstaat heeft in navolging hiervan een database geopend. Ze roepen arbeidshygiënisten op om meetdata zoveel mogelijk te delen, om samen de kennis te vergroten en beheersmaatregelen te kunnen valideren. Dat bleek niet aan dovemansoren gericht: verschillende partijen zegden ter plekke toe dit te doen voor zover ze kunnen. 

Belangrijkste maatregelen bij chroom-6, volgens STOP-principe:

Substitutie

Vervangen van chroom-houdende verf

Technische maatregelen

Bronafzuiging

Stofvrije technieken

Organisatorische maatregelen

Afschermen van de werkplek om andere werknemers te beschermen

Taakroulatie

Persoonlijke bescherming

Adembescherming

Handschoenen

Hygiëne

Tijdens de bijeenkomst werd de daad bij het woord gevoegd en het STOP-principe gehanteerd. Door gebruik te maken van een digitaal graffiti-bord werd blootstelling aan stoffen volledig vermeden: een voorbeeld van eliminatie. Bekijk hier de graffiti-kunst en alle foto’s van de bijeenkomst.

Video's