Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer: aanpak en ervaringen
Het Isala ziekenhuis in Zwolle werkt actief aan sociale veiligheid op de werkvloer. Het doel is om ongewenst gedrag te verminderen en het makkelijker maken om erover te praten. Marita van Polen en Ada Heideveld, beiden werkzaam bij Isala, vertellen over hun aanpak en ervaringen.
‘Elke nieuwe collega krijgt een bijnaam, want zo doen we dat in ons team.’ Of: ‘De ene collega zegt tegen de ander: “Wauw, wat komen je borsten mooi uit in dat truitje!” En dan heb je nog het bekende: “Trek het je niet zo aan, zo is zij nou eenmaal.” Uitspraken waarbij je je afvraagt: zijn ze eigenlijk wel oké? “Nee dus,” zegt Marita van Polen, arbeids- en organisatiedeskundige op de HR-afdeling van Isala. “Helaas komen dit soort uitspraken wel voor in ons ziekenhuis. We zijn ze gaan verzamelen en hebben er 12 afgedrukt op posters met de vraag: ‘Kan dit?’ en de aansporing: ‘Weet jij wat je kunt doen als je ongewenst gedrag ziet of ervaart?’”
De posters horen bij de campagne ‘Oog voor elkaar’, onderdeel van het bredere project ‘Samen maken wij Isala sociaal veilig’. Met dit project wil het ziekenhuis medewerkers bewustmaken van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer en hen aanmoedigen de juiste stappen te ondernemen. Benieuwd naar de geleerde lessen en praktische tips? Lees het artikel ‘Omgaan met grensoverschrijdend gedrag: best practices vanuit het Isala Ziekenhuis’.
Aan de slag: vertrouwenspersoon en intranet
Het opnieuw inrichten van de rol van vertrouwenspersoon was een belangrijk onderdeel van het project ‘Samen maken wij Isala sociaal veilig’. Marita: “Vertrouwenspersonen zijn belangrijk bij het bevorderen van een veilige werkplek, maar hun rol was bij Isala nog vrij onduidelijk, zowel voor henzelf als voor medewerkers. Daarom hebben we hun taken beter omschreven en ervoor gezorgd dat ze de tijd en middelen kregen om hun werk goed te doen.”
Daarnaast zette Isala een nieuwe, gebruiksvriendelijke intranetpagina op over (seksueel) ongewenst gedrag. “Op deze pagina kunnen medewerkers overzichtelijk alle informatie vinden over ongewenst gedrag en de stappen die ze kunnen nemen als ze hiermee te maken krijgen. De boodschap is vooral: je staat er niet alleen voor. Blijf niet rondlopen met het gevoel dat je je aanstelt of dat het jouw schuld is. Bespreek het met je leidinggevende, collega, vertrouwenspersoon of mediator.”
Duidelijke richtlijnen en open communicatie
Toch blijkt de drempel om ongewenst gedrag bespreekbaar te maken vrij hoog, merkt Ada. Ze is jurist, mediator en lid van de werkgroep sociale veiligheid van Isala. “Wat als ongewenst gedrag wordt gezien, kan voor iedereen anders zijn. Iemand kan zeggen ‘zo bedoelde ik het niet’, maar dat neemt de impact niet weg. Wat ongewenst gedrag is, bepaalt degene die het overkomt. Daarom is het goed om het met elkaar te praten over wat acceptabel is en wat niet. Wat voor de één normaal is, kan voor een ander over de grens zijn. Duidelijke richtlijnen en open communicatie binnen de organisatie zijn daarom heel belangrijk.”
Bij het stimuleren van deze gesprekken is de koerskaart Met elkaar trekken we een grens van het ministerie van SZW een handig hulpmiddel. Marita: “Omwille van de herkenbaarheid hebben we de koerskaart aangepast aan onze situatie, met eigen data en voorbeelden uit onze bewustwordingscampagne. Ook hebben we ‘gedragstegeltjes’ toegevoegd, waarbij elk team 3 gedragsregels bedenkt en nadenkt over het naleven ervan.”
Daarnaast is in de aangepaste koerskaart aandacht besteed aan de perspectieven van dader, slachtoffer en omstander. “Rollenspellen helpen medewerkers te begrijpen hoe bepaald gedrag anderen kan raken en wat ongewenst gedrag precies inhoudt. We willen toe naar een cultuur waarin iedereen zich veilig voelt om zorgen te uiten en elkaar aan te spreken op ongewenst gedrag.”
Medewerkers aanmoedigen in actie te komen
Volgens Marita wordt sociaal veilig werken steeds meer een gesprekonderwerp in het ziekenhuis. “We zien dat de cultuur langzaam aan het veranderen is, maar het blijft belangrijk om de voortgang te volgen en waar nodig bij te sturen.” Ada vult aan: “De volgende stap is om medewerkers te stimuleren elkaar aan te spreken op ongewenst gedrag. Medewerkers kunnen veel betekenen in het signaleren van ongewenst gedrag en het ondersteunen van slachtoffers. Daarom moedigen we hen aan om in actie te komen wanneer ze ongewenst gedrag opmerken.”
Isala overweegt trainingen voor medewerkers om te leren reageren op signalen van ongewenst of (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. “Werken aan een veilige werkomgeving is geen eenmalige klus, maar een dynamisch en doorlopend proces,” benadrukt Ada. Marita: “Veranderingen hebben tijd nodig en het kan soms moeilijk zijn om de motivatie vast te houden. Daarom is het belangrijk om ook kleine successen te vieren en niet alleen te focussen op wat nog beter kan. Een positieve benadering helpt bij het realiseren van veranderingen die blijvend zijn.”
Met het project ‘Samen maken wij Isala sociaal veilig’ sluit het Isala ziekenhuis in Zwolle aan bij het Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld en de landelijke campagne Met elkaar trekken we de grens van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Deze campagne biedt werkgevers onder meer handige tools, zoals de koerskaart Met elkaar trekken we een grens en de handreiking Cultuurverandering op de werkvloer, om grensoverschrijdend gedrag op een veilige manier te bespreken en aan te pakken.